Co trzeci młody człowiek czuje się samotny, ma podejrzenia depresji i uważa, że jego wartość zależy od akceptacji innych. Triada kryzysu psychicznego u dzieci i młodzieży, czyli samotność, skrajnie niska samoocena oraz niskie poczucie sprawczości przyczynia się m.in. do wzrostu myśli samobójczych. Młodzi potrzebują naszej pomocy i uwagi, na co zwraca uwagę raport autorstwa Joanny Flis i Macieja Dębskiego.
"A za moich czasów…" – różnica doświadczeń i brak przestrzeni do rozmowy
Jak pisze Martyna Wojciechowska w raporcie Fundacji UNAWEZA “Młode Głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”, różnica pokoleniowa często nie pozwala nam dostrzec tego, jak różne są doświadczenia, z którymi zmagają się obecnie młodzi ludzie, od tych, które pamiętają wcześniejsze pokolenia. Zamyka nas to na wysłuchanie i uznanie ich trudności.
“Projekt „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” powstał po to, żeby USŁYSZEĆ GŁOS NASZYCH DZIECI, żebyśmy pozwolili im się wypowiedzieć: co myślą o sobie, z czym mają największe problemy, a przede wszystkim, gdzie poszukują wsparcia.”.
– Martyna Wojciechowska (raport, s. 5).
Nasza Serdeczna Fundacja zajmuje się edukacją i wsparciem młodzieży w budowaniu własnej sprawczości. Stworzenie przestrzeni do wypowiedzi i wysłuchanie młodych to pierwszy krok, który powinniśmy stawiać. Jakże kluczowy w każdym aspekcie, także, a wręcz przede wszystkim w procesie przekazywania wiedzy tym talentom. Tworząc projekty edukacyjne, w ramach których staramy się poszerzać kompetencje przyszłości młodzieży, zawsze rozpoczynamy od rozmowy o poczuciu własnej wartości.
Uważne wysłuchanie i zadbanie o bezpieczną przestrzeń dla młodych ludzi są nieodłącznym elementem naszej pracy. Poświęcony czas, indywidualne podejście i towarzyszenie w drodze do dorosłości to nasza misja.
“Od rozmowy wszystko się zaczyna. Zaufanie buduje się z czasem, tutaj najważniejszy jest młody człowiek. Jego potrzeby, marzenia – te wypowiedziane i niewypowiedziane.
Warto postawić pierwszy krok – zacząć zmieniać postawy z biernej na czynną. My dorośli mamy obowiązek zatrzymać się i popatrzeć z uważnością na dzieci, młodzież, zadbać o ich potrzeby i docenić ich nie tylko za to, co osiągnęli, ale za to, że są – są ważni, wielcy, niesamowici. Dodać im skrzydeł, nawet wtedy gdy sami nie wiedzą, że już je mają.”
– podkreśla Alicja Magiera-Bąk, Dyrektorka Fundacji Hearty.
Od początku naszym priorytetem jest sprawczość. Budowanie wpływu, stawianie czoła przeciwnościom, trudnościom, co pozwala rozwijać poczucie, że dużo zależy od nas samych. Towarzyszenie w tej drodze młodzieży jest ważne, nie pozostawiając i nie zaniedbując pozostałych aspektów ich życia. Wyniki raportu pokazują, na jak dużą skalę, młodzi wciąż nie czują się pewnie, są zagubieni, dlatego nieustannie musimy walczyć o tego zmianę.
Niska samoocena polskiej młodzieży
Dane w raporcie zostały zebrane na podstawie 180 000 ankiet dzieci i młodzieży w wieku 10-19 lat. Według nich co drugi uczeń w Polsce ma skrajnie niską samoocenę i fatalne zdanie o sobie. Ponad połowa młodych odczuwa brak motywacji do działania. Co trzeci uważa, że jego wartość zależy od akceptacji innych, a co drugi nie jest z siebie dumny.
“Z moich obserwacji i doświadczeń, które zdobyłam podczas pracy z dziećmi i młodzieżą wyłania się obraz młodego człowieka, który bardzo potrzebuje obecności, bliskości i rozmowy.”
– opowiada Paulina Wójtowicz, Prezeska Fundacji Hearty.
Podopieczni Serdecznej Fundacji to w dużej mierze dzieci i młodzież przebywająca w placówkach pieczy zastępczej, gdzie bliskości drugiego zaufanego człowieka jest mniej, ponieważ jego uwaga musi być podzielona pomiędzy kilkoma młodymi osobami. Może to znacząco wpływać na obniżenie poczucia pewności siebie, a przede wszystkim sprawczości.
“Czasami dopiero po kilku spotkaniach (np. w ramach naszych warsztatów edukacyjnych) zaczynamy więcej rozmawiać, budować relacje. Potrzeba czasu, czasami kilku miesięcy, a nawet roku, by poczuć, że ten młody człowiek, na którego stawiamy, w którym widzimy potencjał, zaczyna otwierać skrzydła.”
– dodaje Paulina.
Dbanie i wspieranie młodych ludzi to zadanie nas – dorosłych, aby w tym coraz szybciej zmieniającym się świecie, mogli i potrafili się odnaleźć. Internet, a zarazem łatwo oraz stale dostępne social media nie pomagają w tym procesie. Jak wskazuje raport, niska samoocena młodych jest bardzo często generowana przez środowisko zewnętrzne, a w tym właśnie świat cyfrowy (raport, s. 58).
Jak podsumowują autorzy (Joanna Flis i Maciej Dębski) raportu:
“Obraz dzieci i młodzieży, jaki wyłania się z pozyskanych wyników, to obraz przepełniony samotnością, skrajnie niską samooceną i niskim poczuciem sprawczości. (…) W dużym uproszczeniu dzieci w kryzysie psychicznym to dzieci przekonane o tym, że nic nie znaczą, niczego nie potrafią i dla nikogo nie są ważne. Obraz ten dopełnia niski poziom zaufania społecznego młodych, brak wiary w skuteczność profesjonalnej pomocy czy wsparcia społecznego i skala doświadczanej przemocy rówieśniczej, domowej oraz doświadczania hejtu.” (raport, s. 6)
To z tym przykrym obrazem, jaki może powstawać się w młodych głowach o braku sprawczości i poczuciu nie bycia ważnym w świecie, musimy podejmować walkę.
Budujmy poczucie sprawczości
“Przeprowadzone badania wykazały, że MŁODE GŁOWY to pokolenie osób o niskim poczuciu sprawczości. W sytuacjach dla siebie kłopotliwych często „tracą głowę”, nie wiedzą co robić, w niskim stopniu mogą polegać na sobie samych.” (raport, s. 68)
Sprawczość daje nam wiarę w samych siebie, swoje kompetencje i to, co możemy zrobić. Co więc dzieje się, gdy tego brakuje młodym?
Paulina, nasza Serdeczna Prezeska opowiada, że kiedy czyta na temat sprawczości od razu w jej głowie pojawia się historia Asi, 17-latki z Krakowa, przebywającej w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Poznała ją kiedy prezentowała projekt “Pierwszy Krok w IT” w jej placówce. Wówczas Asia nie miała pojęcia o tym, czym jest właściwie to “IT”.
“Patrzyła na mnie dość zdystansowanym wzrokiem. Kiedy opowiedziałam swoją historię, jak dotarłam do miejsca w którym jestem, czułam, że pierwsze lody zostały przełamane. Chyba ze względu na naszą małą “nić” połączenia Asia zdecydowała się zgłosić do udziału w tym 3-miesięcznym projekcie, wprowadzającym w świat nowych technologii. Potem w pierwszej bezpośredniej rozmowie wprost powiedziała mi, że ona niczego nie umie i nie wierzy w to, że mogłaby się czegoś takiego jak “IT i cały ten dziwny świat” nauczyć.”
– wspomina Paulina.
Projekt, w którym wzięła udział Asia miał w programie zróżnicowane zajęcia. Począwszy od integracji całej grupy, a następnie uświadomienia, jak działa świat nowych technologii oraz pokazania, co jest ważne (kreatywność, umiejętność rozwiązywania problemów i inne), idąc dalej przez podstawy grafiki, tworzenia stron aż po schemat organizacji projektów. Asia nauczyła się tworzyć grafiki w Canvie – była zaskoczona jak jest to proste, jaką radość jej sprawia, jak szybko i ciekawie może pokazać swoją kreatywność oraz pasję!
“Tworzyła grafiki na których widoczne były zdrowe potrawy, bo jak się okazało bardzo interesuje się zdrowym żywieniem i dietetyką, a także zwierzęta. Pamiętam, że Asia w trakcie zajęć z opracowywania planu projektu wykazała się swoim świetnym zmysłem organizacyjnym i zaplanowała dla wymyślonego klienta kampanię reklamową jego restauracji, umieszczając grafiki z wcześniejszych zajęć i tworząc kreatywne “zielone menu”.
Po tych wszystkich spotkaniach ponownie porozmawiałam z Asią na osobności. Zobaczyłam dziewczynę, która rozkwitła – zaczęła opowiadać o swoich ukrytych wcześniej marzeniach i pragnieniach, o tym, że chce zostać dietetykiem albo nawet lekarzem, że chce jak najlepiej zdać maturę i pójść na studia, że czuje że może to zrobić. Kiedy tego słuchałam, nie mogłam uwierzyć własnym oczom i uszom – jak przez te ponad 3 miesiące naszej wspólnej drogi zmieniło się jej postrzeganie samej siebie, świata i przyszłości, a co najlepsze, jej poczucie własnej sprawczości, które w sobie odkryła.” – dodaje Paulina.
– opowiada Paulina.
Bądźmy uważni i uważne
Jesteśmy wdzięczni autorom i wszystkim zaangażowanym w powstanie raportu oraz całej akcji Młode Głowy. Rzuca ona spojrzenie szerszej grupy odbiorców na problemy z jakimi zmagają się młodzi, przypominając nam, dorosłym, jak ważna jest uważność. I z tą uważnością chcielibyśmy wszystkich pozostawić. Twórzmy przestrzeń na wypowiadanie się dla młodych osób, uważnie ich słuchając i reagując.
“Jak można systemowo wspierać, towarzyszyć w drodze do dorosłości? Kompleksowa pomoc jest konieczna, tutaj nie ma mowy o pojedynczym działaniu. Jest to proces, długofalowe i nieustające dbanie o dobro dzieci i młodzieży, aby odnalazły się w tak szybko zmieniającym i wymagającym świecie. Jako fundacja widzimy nadzieję w łączeniu się wielu organizacji, szkół, społeczności lokalnych, firm i samorządów w naprawianie tego, co dzisiaj nie działa.”
– podsumowuje Alicja.
Autorka:
